Zwiększająca się z roku na rok liczba postępowań egzekucyjnych sprawia, że osoby zadłużone zastanawiają się, czy komornik ma prawo do zajęcia odszkodowania lub świadczenia otrzymanego z umowy ubezpieczeniowej. Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna, ponieważ zależy to przede wszystkim od rodzaju polisy, jaką ma ubezpieczony dłużnik.
Zajęcie komornicze to etap umożliwiający realizację odzyskiwania długów. Na skutek takiego procesu wykonywana jest egzekucja komornicza, polegająca na zajęciu majątku ruchomego i nieruchomego osoby zadłużonej. Zajęte przedmioty i aktywa zabezpieczane są na poczet nieuregulowanych zobowiązań. W toku postępowania osoba zadłużona może tylko negocjować warunki spłaty zadłużenia.
Czy komornik może zająć pieniądze z polisy na życie?
Ubezpieczenie na życie to umowa, na podstawie której jest chronione zdrowie i życie osoby podpisującej dokument, czyli ubezpieczonego. Natomiast uposażony to osoba, która zostaje wskazana w polisie przez ubezpieczonego jako ta, której towarzystwo ubezpieczeniowe ma wypłacić świadczenie finansowe po jego śmierci. Uposażony może być dowolną osobą czy organizacją. Jego wskazanie jest istotne, jeśli ubezpieczony chce, aby odszkodowanie trafiło do konkretnych osób, a nie do spadkobierców.
Komornika może zająć różne składniki majątku dłużnika, w tym ruchomości (np. samochody, sprzęt AGD), nieruchomości (np. dom, mieszkanie), pieniądze (np. wynagrodzenie za pracę, środki na rachunku bankowym, dochody z działalności gospodarczej).
>> Dowiedz się: Jak sprawdzić, czy jest się uposażonym w polisie?
Ubezpieczenie na życie a zajęcie komornicze
Aby odpowiedzieć na pytanie, czy komornik może zająć środki z polisy na życie, trzeba rozdzielić dwa pojęcia znajdujące się w umowie ubezpieczenia. Pierwsze to świadczenia na wypadek śmierci ubezpieczonego, drugie to wartość finansowa polisy na życie.
Świadczenie, jakie ma być wypłacone po śmierci ubezpieczonego uposażonym wskazanym w umowie, co do zasady jest chronione przed wierzycielami dłużnika. Tak stanowi art. 831 Kodeksu cywilnego: suma ubezpieczenia przypadająca uposażonemu nie należy do spadku po ubezpieczonym. Oznacza to, że pieniądze te nie są traktowane jako majątek dłużnika, w związku z tym komornik nie może ich zająć.
Inaczej wygląda sytuacja w przypadku ubezpieczenia o charakterze oszczędnościowym lub inwestycyjnym tj. polisy z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym (UFK) oraz polisy na życie i dożycie. Zgromadzone tam środki (tzw. wartość wykupu lub jednostki uczestnictwa) należą do prawa majątkowego ubezpieczonego. Zgodnie z przepisami art. 895 Kodeksu cywilnego ten rodzaj prawa majątkowego podlega egzekucji komorniczej.
Komornik ma prawo zająć określoną wartość z polisy oszczędnościowej i inwestycyjnej, aby zaspokoić roszczenia wierzycieli. Zgodnie z prawem egzekucja nie dotyczy świadczeń z ubezpieczeń osobowych i odszkodowań zabezpieczeń majątkowych do wysokości trzech czwartych tych świadczeń.
Czy odszkodowanie za śmierć podlega zajęciu komorniczemu?
Świadczenie z tytułu śmierci ubezpieczonego jest wypłacane uposażonym, czyli osobom wskazanym w umowie. Najczęściej są to bliscy zmarłego, jednak może zdarzyć się, że będą to osoby spoza rodziny.
To, do kogo trafia świadczenie za zgon ubezpieczonego, ma znaczenie w kontekście zajęcia komorniczego. Odszkodowanie jest przeznaczone wyłącznie dla uposażonych i w związku z tym nie podlega zajęciu komorniczemu. Prawo jest tak skonstruowane, aby chronić te środki, gdyż są one przeznaczone na zapewnienie wsparcia rodzinie zmarłego. Jednak warto sprawdzić warunki polisy na życie i upewnić się, że wszystkie warunki ochrony przed zajęciem komorniczym zostały zapisane i są zrozumiałe dla ubezpieczonego oraz uposażonych.
Czy pieniądze z polisy podlegają egzekucji komorniczej jeśli dłużnikiem jest uposażony?
Inaczej wygląda sytuacje, gdy dłużnikiem jest osoba uposażona lub spadkobierca zmarłego. W takim przypadku, gdy nabywa on prawo do świadczenia z polisy na życie kogoś bliskiego, wtedy środki te stają się częścią jego majątku. Wtedy komornik może zająć otrzymane przez dłużnika odszkodowanie. Jednak prawo chroni częściowo uposażonego i uzyskane środki pieniężnie. Zgodnie z rozporządzeniem z 1986 roku zajęciu komorniczemu podlega tylko jedna czwarta kwoty świadczenia z polisy. Wyjątkiem od tej reguły są długi alimentacyjne, w ich przypadku komornik może zająć całą kwotę odszkodowania. Dodatkowo art. 832 Kodeksu cywilnego stanowi, że jeśli ubezpieczenie było przeznaczone na pokrycie kosztów pogrzebu, wtedy wypłacone z niego środki finansowe podlegają egzekucji tylko na zaspokojenie tych kosztów.
Czy komornik może zająć odszkodowanie za uszczerbek na zdrowiu?
Wypłata środków z polisy NNW (Następstw Nieszczęśliwych Wypadków) z tytułu trwałego uszczerbku według prawa (art. 831 KC) podlega ochronie do trzech czwartych wysokości. Komornik może zająć odszkodowanie z tego tytułu tylko do wysokości jednej czwartej świadczenia. Aby dodatkowo chronić świadczenie pieniężne z polisy NNW, można wykazać, że środki te są przeznaczone na leczenie i podlegają wyłączeniu z egzekucji. Jednak taka czynność wymaga przedstawienie odpowiednich dokumentów.
Warto także wiedzieć, że w przypadku egzekucji komorniczej świadczeń ubezpieczeniowych, komornik może zająć całość odszkodowania, jeśli egzekucja ma na celu zaspokojenie roszczeń alimentacyjnych lub zaległej składki należnej towarzystwu ubezpieczeniowemu z tytułu ubezpieczeń osobowych i majątkowych.
W zależności od przypadku komornik może także przeprowadzić egzekucję z innych praw majątkowych. Oznacza to, że wierzyciel, w celu zaspokojenia swojej wierzytelności, może wykonać wszelkie uprawnienia majątkowe wynikające z zajętego prawa. Przykładem takiego działania jest rozwiązanie umowy polisy inwestycyjnej w celu „uwolnienia” zainwestowanych oszczędności. Po dokonanym zajęciu wierzyciel może wykonać wszelkie uprawnienia majątkowe dłużnika wynikające z zajętego prawa w celu zaspokojenia zadłużenia w drodze egzekucji. Wierzyciel może rozwiązać umowę ubezpieczenia i żądać wypłaty środków tam zaoszczędzonych czy zainwestowanych.
Ile komornik może zająć z wypłaty z polisy?
Komornik nie może prowadzić postępowania egzekucyjnego bez tytułu wykonawczego, któremu klauzulę wykonalności nadał sąd. Dodatkowo warto wiedzieć, że egzekucja komornicza nie może doprowadzić do tego, że osoba zadłużona zostanie bez środków do życia. W przypadku świadczeń z ubezpieczenia na życie i dożycie, ubezpieczenia ochronno-oszczędnościowego komornik może przejąć maksymalnie 25% świadczenia. Jeśli na przykład ubezpieczony otrzyma z tytułu pobytu w szpitalu i uszczerbku na zdrowiu świadczenie w wysokości 6 000 zł, wtedy komornik może zająć jedną czwartą tej kwoty, czyli 1 500 zł. Kwota ta może być zatrzymana na poczet zadłużenia. Jeśli natomiast dług dotyczy zobowiązań alimentacyjnych, wtedy komornik może zająć nawet całą kwotę 6 000 zł.
Komornikowi zależy na jak najszybszej egzekucji zadłużenia, dlatego może podjąć decyzję o zajęciu konta bankowego, na którym znajdują się środki z odszkodowania z ubezpieczenie na życie. Prawo dokładnie określa możliwości komornika w kwestii zajęcia środków z polisy. Jeśli na rachunku są pieniądze, które nie mogą być przejęte na poczet zadłużenia, wtedy trzeba szybko dochodzić swoich praw. Najlepiej od razu skontaktować się z komornikiem w celu wyjaśnienia sprawy. Dodatkowo trzeba złożyć wniosek, w którym powinny znaleźć się konkretne informacje tj.:
- dane dłużnika;
- sygnatura spraw;
- numer konta bankowego dłużnika;
- informacje, w którym banku dłużnik posiada konto bankowe;
- prośba o zwolnienia kwoty od zajęcia;
- wysokość kwoty, jaka ma być zwolniona z zajęcia;
- dokument, na podstawie którego jest składany wniosek (art. 831 pkt 5 KC z Rozporządzenia Ministra Finansów oraz Sprawiedliwości z dni 4 lipca 1986 r.).
>> Czytaj także: Czy od polisy na życie trzeba odprowadzić podatek?
Jak zabezpieczyć świadczenie z polisy na życie przed zajęciem?
W przypadku, gdy ubezpieczony obawia się przyszłego postępowania komorniczego, powinien zawczasu podjąć kroki w celu zabezpieczenia środków z polisy. Najważniejszą czynnością jest prawidłowe ustanowienie uposażonego, czyli imienne wskazanie jednej lub kilku osób, do których trafi świadczenie po śmierci ubezpieczonego. Dzięki temu pieniądze nie trafią do masy spadkowej i będą chronione przed komornikiem oraz wierzycielami.
Rozporządzenie ograniczające możliwość zajęcia komorniczego ze świadczeń ubezpieczeniowych ma zastosowanie tylko podczas egzekucji sądowej. Jeśli prowadzona wobec dłużnika jest egzekucja administracyjna, wtedy przepisy Rozporządzenia Ministra Finansów oraz Sprawiedliwości nie mogą być stosowanie. Oznacza to, że fiskus ma większe uprawnienia w zakresie egzekucji ze świadczeń ubezpieczeniowcy niż komornik sądowy.
Komentarz eksperta
Warto wiedzieć, że testament i zapis w polisie na życie to dwie różne, wykluczające się opcje. Wskazanie uposażonego w ubezpieczeniu jest czynnością prawną, niepodlegającą prawu spadkowemu. Dzięki temu środki z polisy na życie trafiają do wskazanej, konkretnej osoby i są niezależne od treści testamentu. Testament dotyczy majątku ubezpieczonego, a świadczenie z ubezpieczenia na życie nie należy do masy spadkowej.